Kuneenania kwa ndua na kuneenania kwa ndua kwa mitandaoni

... Vidio kuma kwa kila nthi

Kuneenania kwa ndua ni kyau?

Kuneenania kwa ndua ni kuneenania kwa kiimundu kati wa andu ma utui na andu ala me kikundini kya kulewa, ta andu matuaa na uwau wa kulwa na asuvii moo. Nzia ii ni imwe ya ila ithukumaa nesa mbee kwa kuola kulewa na kutengwa na ve isyaiisyo mbingi syonanitye ukusi wa nzia ii.^1,2Kuneenania kwa ndua nikutonya kuthukuma kwa kwithyululuka vala andu maneena vate kwivitha iulu wa uwau wa kulwa nikuolaa mbano na miikiio ya uvungu, kutwaia kwithiwa kwa kuoleka kwa kulewa nduani, na kwondu wa uu vandu va kutetheesya andu kuweta uwau woo na mbee kutula kulewa na kutengwa. Kwa w'o kuneenania kwa ndua nikwithiawa na kulilikana na kwikala kwa ivinda iasa kwi nzia ingi sya kumanyisya.Isyaiisyo syionania kana itina wa ivinda andu nimolawa ni uvoo na namba indi maundu ala mawetwa ni andu mesilite undu uu nimaetae kuvinduka kwa ivinda yiasa nthini wa andu.

Tutonya kutumia ata kuneenania kwa ndua kuola kulewa?
Nikana kuthukuma nesa, kuneenania kwa ndua ni kwaile kwithiwa mbee wa kuete andu vamwe. Kwaile kutetheesya kwithiwa na mwanya wa maana wa andu matuaa na uwau wa kulwa na asuvii moo kuelesya maundu ala mesilite, kuseuvya uneeni na kuvindua akili. Useo wa uneeni wa ndua wi vata muno kwi wingi. Ve maundu atano ala matetheasya kwithiwa na kuneenania kwa ndua kwa maana na ala matonya kuete kumanyana kwa nthini na kutonyekana kwa unyanya na kuola w'ia³. Aa ni vamwe na:

Kwianana kwa andu nthini wa ikundi (sya andu mena na mate na uwau wa kulwa)

Kuthukumia ngolu imwe

Kukwatania kwa ikundi

Utethyo wa anene, miao kana syithio

Utonyi wa kwithiwa kwa unyanya

Syathi sya kuneenaia nduani kana mawia maile kwikia vinya maundu aa atano.

"Twi vamwe nitutonya kumina kulewa. Vai undu witu tutevo" Emily Ong

Nundu ali ya mundu ya uwau wa kulwa ti undu wa kumanyika kwa kusiw'a, kuweta kana kuelesya kwa uwau wa mundu ni undu wa vata nthini wa undu wa kuneenania kwa ndua. Kwondu wa uu, ve vata wa kutetheesya kwithiwa vo kwa vandu vaseo vala vekutetheesya kuwetwa kwa uwau wa mundu na kutetheesya andu kila indi kuma nata na ni kyau maile kuweta na indi kuikiithya nimatethwa ila uneeni uendee na itina wa uneeni na kuikiithya nimakuwa na ndaia.Kuneenania kwa ndua nikutonya kunenganwe nthini wa syathi sya imwe kwa imwe kana kwisila mitandaoni, sinema kana vidio. Ona kau kuneenania imwe kwa imwe nikwo kuthukumaa nesa mbee, mavinda amwe kuitonyeka. Ve ukusi kana kuneenania kwa ndua nikutonya kwithiwa kwisila mutandaoni, sinema kana vidio. Ingi nimatonya kulikya maundu ma kwitanithya ala mekwenda ngwatanio ya andu matuaa na uwau wa kulwa na andu angi utuini kana ikundi ingi ila ilengetwe.Ve nzia ingi nzeo sya kuseuvya maundu ta aa mutandaoni, ta human libraries vala andu mesilite kulewa matonya 'kutumika kutumia uneeni na maundu ala mesilite ene nikana kuveta mbano na miikiio ya uvungu na kuete unyanya. (https://humanlibrary.org/) Wia ona wiva watumiwa ve vata kuete uneeni, kutavania maundu ala mesilitwe na kuneenania.

Mavuku:

¹Al Ramiah A, Hewstone M. Intergroup contact as a tool for reducing, resolving, and preventing intergroup conflict: evidence, limitations, and potential. Am Psychol. 2013 Oct;68(7):527-42. doi: 10.1037/a0032603. PMID: 24128316.

²National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (2016). Ending Discrimination Against People with Mental and Substance Use Disorders: The Evidence for Stigma Change. Washington, DC: The National Academies Press. doi: 10.17226/23442

³Brown, R., & Hewstone, M. (2005). An integrative theory of intergroup contact. Advances in Experimental Social Psychology, 37,255–343. doi:10.1016/S0065-2601(05)37005-5

⁴Janoušková, M., Tušková, E., Weissová, A., Trančík, P., Pasz, J., Evans-Lacko, S., & Winkler, P. (2017). Can video interventions be used to effectively destigmatize mental illness among young people? A systematic review. European Psychiatry, 41(1), 1-9. doi:10.1016/j.eurpsy.2016.09.008

Vaa twinengane ngewa sya vidio sya andu matuaa na uwau wa kulwa na asuvii moo kuma nthi muonza syina Ukwati wa kati na wa itheo. Ii ni ngelekanio sya vidio sya uneeni wa ndua ila itonya kutumika kuola kulewa kana kuvinduwa kwiania vandu:

Brazil

“Nina utanu nthini wa thayu wakwa. Niilye o undu ndwie niilyi”

Indonesia

“Ona kau nina uwau wa kulwa, ninikaa mawia ma kila muthenya, ta kui ovisini, kutembea na andu ma nyumba yakwa, kui ndukani, kui kwona andu ma famili. Aa ni maundu mandanithasya. Kutua na uwau wa kulwa ti muthya wa kila kindu.”

India

“Kulewa kuyithiawa kati wa anyanya na andu ma ndua oka. Ona sivitali…ninonete mavinda maingi andu makuawa ta kindu, ti ta andu.”

Kenya

"Ni undu munene nthini wa ndua kana nimaemaa kusuviwa. Ona kukua ni undu wa kulewa"

Jamaica

“Maumanyisyo na kwithiwa na uthuli ula waile ni undu umwe, kwithiwa na masuanio ala maile ni undu ungi kivathukanio”

Jamaica

“Uu [uwau wa kulwa] ti mwiso wa thayu …ateo wina wia munene wa kwika nikana kuikiithya uu niweethiwa.”

Jamaica

"Uu [Uwau wa kulwa] ti mwiso wa thayu. Andu nimatonya kutua muno ta tene…indi wina wia munene wa kwika nikana kuikiithya undu uu niweethiwa."

South Africa

“Andu [ala matuaa na uwau wa kulwa] maile kwendwa na ti kusuviwa. Ingi niwaile kumethukiisya."

Utalo wa maundu ma kuvanga syathi sya kuneenania kwa ndua

Click chart to view larger version